लसूण (Garlic) –
लसूण आपल्या आहारातील एक अविभाज्य घटक बनला आहे. लसूण जेवणाची चवचं फक्त वाढवत नाही तर लसूण खाण्याचे अनेक औषधी उपयोग आहेत. लसूण आरोग्यासाठी हितकारक असते. आयुर्वेदातही लसणाचे औषधी गुणधर्म सांगितले आहेत. अनेक आयुर्वेदिक औषधांमध्ये लसूणचा वापर केला जातो. आरोग्यासाठी लसणाचे फायदे अनेक असतात.
लसूणमधील पोषकघटक (Garlic Nutrition content) –
लसूणमध्ये मँगनीज, व्हिटॅमिन B6, व्हिटॅमिन C, सेलेनियम, फायबर्सचे प्रमाण भरपूर असते याशिवाय त्यात सल्फर, कॅल्शियम, तांबे, पोटॅशियम, फॉस्फरस, लोह यासारखे अनेक पोषकतत्त्वही असतात. कच्च्या लसूणमध्ये अॅलिसिन (allicin) हे मुख्य पोषकतत्त्व असते. अॅलिसिन घटकमुळेच लसूण औषधी गुणांचे बनते. लसूण पाकळ्या बारीक तुकडे करून थोडावेळ तशाच बाहेर ठेवल्यास त्यात अॅलिसिन हा घटक जमा होत असतो.
लसूण खाण्यामुळे शरीरातील वाईट कोलेस्टेरॉल (LDL) कमी होते तर चांगले कोलेस्टेरॉल (HDL) वाढते. यामुळे रक्तदाब नियंत्रित होण्यास मदत होते. त्यामुळे हृदयविकाराचा धोका कमी होतो. तसेच लसूण खाल्याने टाईप2 प्रकारचा मधुमेह होण्याचा धोकासुध्दा कमी होतो. यामुळे विविध कॅन्सरपासून दूर राहण्यास मदत होते. तसेच कच्चा लसूण खाण्यामुळे रोग प्रतिकारशक्ती वाढते.
कच्चा लसूण खाण्याचे फायदे –
1) लसूण खाल्याने कोलेस्टेरॉल कमी होते ..
आपल्या शरीरात चांगले (HDL) आणि वाईट (LDL) असे दोन प्रकारचे कोलेस्टेरॉल असते. वाईट कोलेस्टेरॉलमुळे हार्ट अटॅक, पक्षाघात यासारखे अनेक गंभीर आजार होतात. त्यामुळे निरोगी आरोग्यासाठी शरीरात वाईट कोलेस्टेरॉलचे प्रमाण कमी असणे आणि चांगल्या कोलेस्टेरॉलचे प्रमाण जास्त असणे गरजेचे असते. लसूण खाण्यामुळे शरीरातील वाईट कोलेस्टेरॉल (LDL) कमी होते तर चांगले कोलेस्टेरॉल (HDL) वाढते. शरीरास हानिकारक असलेल्या रक्तातील वाईट कोलेस्ट्रॉलला नियंत्रित ठेवण्याचे काम लसूण करते यासाठी दररोज दोन ते तीन लसूण पाकळ्या जरूर खाव्यात.
2) लसूण खाल्याने रक्तदाब नियंत्रित राहतो ..
हाय ब्लडप्रेशरमुळे हार्ट अटॅक, पक्षाघात, किडनी निकामी होण्याचा धोका वाढतो. यासाठी रक्तदाब नियंत्रित ठेवणे गरजेचे असते. हाय ब्लडप्रेशरचा त्रास असणाऱ्यानी आहारात लसूणचा वापर करावा त्यामुळे रक्तदाब आटोक्यात राहण्यास मदत होते. दररोज दोन ते तीन कच्च्या लसूण पाकळ्या खाल्याने रक्तदाब नियंत्रित राहण्यास मदत होते. तसेच धमनीकाठीन्यता (Atherosclerosis) होण्याचा धोकाही कमी होतो.
3) लसूण हृदय विकारांना दूर ठेवते ..
लसूण खाण्यामुळे रक्तदाब व रक्तातील कोलेस्टेरॉल नियंत्रित राहतो याशिवाय हृदयाला ऑक्सिजन रॅडीकल्सच्या प्रभावापासून वाचवितो. तसेच सल्फरयुक्त गुण रक्तवाहिन्यांमध्ये अडथळे निर्माण होऊ देत नाही. Anti-clotting गुणांमुळे रक्त पातळ होऊन रक्तवाहिन्यांमध्ये रक्ताच्या गाठी तयार होत नाहीत. पर्यायाने हृदयाच्या आरोग्यासाठी लसूण खाणे फायदेशीर आहे.
4) कच्चा लसूण खाण्यामुळे मधुमेहाचा धोका कमी होतो ..
इन्सुलिन Sensitivity कमी झाल्याने टाईप 2 मधुमेह होण्याचा धोका वाढतो. दररोज दोन ते तीन कच्च्या लसूण पाकळ्या खाल्याने इन्सुलिन Sensitivity सुधारण्यास मदत होऊन टाईप 2 मधुमेह होण्यापासून दूर राहता येते.
5) कच्चा लसूण खाल्याने कॅन्सरचा धोका कमी होतो ..
2013 मधील संशोधनानुसार जे लोक आठवड्यातून किमान 2 वेळा कच्ची लसूण खातात त्यांना कॅन्सर होण्याचा धोका कमी होतो. याशिवाय फुफुसाचा कँसर, आतड्यांचा कँसर, प्रोस्टेट कँसर आणि स्वादुपिंडाचा कॅन्सरपासून लसूण खाल्याने रक्षण होते.
6) लसणामधील अँटिऑक्सिडंटमुळे अल्झायमर आणि स्मृतिभ्रंश पासून रक्षण होते ..
लसणामध्ये अँटिऑक्सिडंट असतात ज्यामुळे
पेशींच्या नुकसानीपासून संरक्षण होते. यामुळे अल्झायमर आणि स्मृतिभ्रंशाचा धोका कमी होऊ शकतो.
7) लसूणमुळे रोगप्रतिकारशक्ती सुधारते ..
रोज लसूण आहारात असल्यास रोगप्रतिकारशक्ती वाढते. त्यामुळे हवामान बदलामुळे होणाऱ्या सर्दी आणि खोकला अशा आजारांपासून दूर राहण्यास मदत होते. सर्दी आणि खोकल्यावर लसूण घालून केलेला चहा अत्यंत गुणकारी आहे.
8) लसूण हिमोग्लोबिन वाढवते ..
शरीरात रक्ताची कमतरता असल्यास लसूण खूप फायदेशीर आहे. लसणात लोह असते. रक्त तयार होण्यास लोह आवश्यक असते. तसेच लसणात डायली-सल्फाईड असते त्यामुळे फेरोप्रोटीनचे प्रमाण वाढविते. याचा फायदा म्हणजे, आयर्न मेटाबॉलिझम सुधारण्यात मदत होते.
लसूण कसे खावे ..?
लसूण खाण्याचा आपल्या शरीराला उपयुक्त फायदा होण्यासाठी लसूण पाकळ्या सोलून बारीक तुकडे करून 5 ते 10 मिनिटे तशीच ठेवावीत त्यानंतर ते बारीक तुकडे खावेत. असे केल्यामुळे त्या बारीक केलेल्या लसूण तुकड्यांमध्ये Allicin हे प्रभावी घटक तयार होते. Allicin हे अँटी-ऑक्सिडंट्स, Anti-inflammatory गुणांचे असून त्यामुळे हृदयाचे विकार, हाय ब्लडप्रेशर, हाय कोलेस्टेरॉल व कँसर होण्यापासून आपले रक्षण होते.
दररोज किती लसूण पाकळ्या खाव्यात ..?
याचे निश्चित असे प्रमाण सांगता येणार नाही. दिवसभरात 1 ते 2 कच्च्या लसूण पाकळ्या खाल्यानेही लसणाचे आरोग्यदायी फायदे होतात. त्यामुळे दररोज दोन ते तीनच कच्ची लसूण पाकळी खाऊ शकता. अधिक प्रमाणात कच्चा लसूण खाणे टाळावे. मात्र आहारात असलेली लसूण खाऊ शकता.
लसूण खाण्याचे नुकसान – Garlic side effects) :
लसूण खाणे सुरक्षित असून पुरेशी काळजी घेतल्यास त्यापासून शरीराला योग्य ते उपयोग होण्यास मदतच होते. लसूण खाण्यामुळे तोंडातून वाईट वास येऊ शकतो, कच्चा लसूण चावून खाताना तोंडात व पोटात जळजळ होऊ शकते किंवा लसूण खाण्यामुळे जुलाबही होऊ शकतात.
लसूण कोणी खाऊ नये ..?
ज्यांना पोटाचे विकार, GERD, अतिसार, ऍलर्जी, लो-ब्लडप्रेशर यासारखा त्रास आहे त्यांनी लसूण खाऊ नये. तसेच लसूण खाण्यामुळे रक्त पातळ होत असते त्यामुळे एखादी शस्त्रक्रिया झाल्यावर सुरवातीचे काही दिवस लसूण खाणे टाळावे.
गरोदरपणात लसूण खावीत का ..?
गरोदरपणात आहारातून लसूण खाऊ शकता त्यामुळे गरोदरपणात होणारा मधुमेह, उच्च रक्तदाब यासारख्या समस्या नियंत्रित राहतील. मात्र प्रसूतीची तारीख जवळ आल्यावर काही आठवडे लसूण खाणे टाळावे. कारण रक्त पातळ होऊन प्रसूतीमध्ये अतिरक्तस्त्राव (ब्लिडींग) होण्याचा धोका वाढतो. गरोदरपणात कोणता आहार घ्यावा, काय खावे, काय खाऊ नये हे जाणून घ्या.
मधुमेह रुग्ण लसूण खाऊ शकतात का ..?
लसूण खाण्यामुळे रक्तातील साखर एकाएकी कमी होऊ शकते. त्यामुळे मधुमेह रुग्णांनी लसूण खाताना पुरेशी काळजी घ्यावी. आपल्या डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार आहार नियोजन करावे. शक्यतो मधुमेह रुग्णांनी कच्चा लसूण खाऊ नये. मात्र आहारातुन काही प्रमाणात लसूण खाऊ शकता. मधुमेह असल्यास कोणता आहार घ्यावा हे जाणून घ्या.
हे सुद्धा वाचा..
- लवंग खाण्याचे फायदे व तोटे
- बीट खाण्याचे फायदे व नुकसान
- तांब्याच्या भांड्यातील पाणी पिण्याचे फायदे व तोटे
Read Marathi language article about Garlic health benefits and side effects. Last Medically Reviewed on February 23, 2024 By Dr. Satish Upalkar.
