काळी मिरी – Black pepper :
मिरी हा मसाल्यातील एक महत्वाचा असा घटक पदार्थ आहे. मिरीला मसाल्यांचा राजा असेही म्हणतात. यातील औषधी गुणांमुळे मिरीचे आयुर्वेदातही विशेष महत्व सांगितलेले आहे.
मिरीमध्ये असणाऱ्या Piperine ह्या अँटी-ऑक्सिडंटमुळे कॅन्सर, हृद्यविकार यांपासून रक्षण होते. रक्तातील वाईट कोलेस्टेरॉल कमी होते, ब्लड शुगरसुध्दा मिरीमुळे कमी होते. सूज कमी करणारे घटकही मिरीत असतात. यामुळे रोग प्रतिकारक शक्ती वाढते, अन्नाचे पचन होण्यास मिरीमुळे मदत होते.
काळी मिरी खाण्याचे हे फायदे आहेत :
1) महत्वाची अँटी-ऑक्सिडंट्स मिळतात..
मिरीमध्ये Piperine हे महत्वाचे अँटी-ऑक्सिडंट असते. यामुळे पेशींचे Free radicals पासून रक्षण होते. यामुळे विविध प्रकारचे कॅन्सर, हृदयाचे विकार, अकाली वृद्धत्व येणे यांपासून बचाव होतो.
2) सूज कमी करते..
मिरीमध्ये सूज कमी करणारे anti-inflammatory गुणधर्म असतात. यामुळे सांधेदुखी, हृदय विकार, डायबेटीस, कॅन्सर अशा विविध आजारातील सूज कमी होण्यात मदत होते.
3) मेंदूच्या कार्यासाठी उपयुक्त असते..
मिरीमधील piperine हा घटक मेंदूच्या कार्यासाठी उपयुक्त असल्याचे रिसर्चमधून सिद्ध झाले आहे. यामूळे अल्झायमर्स व पार्किन्सस डिसिज या मेंदूसंबंधित आजारात काळे मिरे फायदेशीर असल्याचे सिद्ध झाले आहे.
4) ब्लड शुगर कमी करते..
मीरी रक्तातील साखर कमी करण्यास मदत करते. यामुळे डायबिटीस होण्यापासून बचाव होतो. तसेच यामुळेच मिरी ही प्री-डायबेटिक रुग्णांसाठी फायदेशीर ठरू शकते. डायबेटिसविषयी अधिक माहिती जाणून घ्या..
5) कोलेस्टेरॉल कमी करते.
रक्तातील वाईट कोलेस्टेरॉलमूळे हार्ट अटॅक, पक्षाघात, उच्च रक्तदाब ह्या गंभीर समस्या होतात. काळे मिरे खाण्यामुळे रक्तातील वाईट LDL कोलेस्टेरॉल कमी होते व चांगल्या प्रकारचे HDL कोलेस्टेरॉल वाढण्यास मदत होते.
6) कॅन्सरपासून बचाव होतो..
मिरीतील piperine ह्या अँटिऑक्सिडेंटमुळे ब्रेस्ट कॅन्सर, प्रोस्टेट कॅन्सर व मलाशयाचा कॅन्सर होण्यापासून आपले रक्षण होते.
7) महत्वाची पोषक तत्वे शोषण्यास मदत करते..
मिरीमुळे शरीरात कॅल्शिअम व सेलेनियम (selenium) ही पोषकतत्व शोषण्यास मदत होते. तसेच हळदीतील curcumin हा पोषकघटक शरीरात शोषण्यास मिरी मदत करते.
8) अन्नाचे पचन करते..
मिरी खाण्यामुळे अन्नाचे योग्य पचन होण्यासाठी मदत होते. आयुर्वेदातही मिरीचे दीपन व पाचन गुणधर्म सांगितले आहेत.
मिरी खाण्याचे आयुर्वेदिक फायदे –
आयुर्वेदानेही मिरी मधील औषधी गुणधर्माविषयी भरपूर महत्व सांगितले आहे. आयुर्वेदाने मिरीचे प्रभावी औषधी गुणधर्म विचारात घेऊन मिरीला त्रिकटू मध्ये मनाचे स्थान दिले आहे. त्रिकटूमध्ये सुंठ, मिरी आणि पिंपळी यांचा समावेश असतो. आयुर्वेदात जसे त्रिफळाचे महत्व आहे तसेच महत्व या त्रिकटूचेही आहे. मिरीमुळे वात, आणि कफ दोष कमी होतो. मिरी ही तिखट, उष्ण, तीक्ष्ण गुणांची असते.
मिरी आणि घरगुती उपाय –
- सर्दी आणि खोकल्यावर मधासोबत काळ्या मिरीच्या पावडरचे चाटण करावे.
- सायनस, दमा या विकारात मधासोबत काळ्या मिरीचे चूर्ण चाटण केल्यास साचलेला कफ पातळ होऊन बाहेर पडण्यास मदत होते.
- संधिवातात सांध्यांना सूज आल्यास तेथे मिरी चुर्णाची पेस्ट लावावी. यामुळे सूज कमी होते.
- त्वचेला खाज येत असल्यास, त्वचेवर गजकर्ण झाल्यास, खोबरेल तेलात मिरी चूर्ण घालून ते मिश्रण त्वचेवर लावावे.
एका दिवसात किती मिरी खाऊ शकतो..?
दररोज साधारण 1 ते 2 चमचा काळी मिरीपेक्षा अधिक मिरी खाणे टाळावे. तसेच काळी मिरीचे ½ ते 1 चमचा चूर्ण आपण सेवन करू शकता.
मिरीतील पोषकघटक (Black pepper Nutritional contents) :
एक चमचा किंवा 2.3 ग्रॅम काळया मिरीमधून मिळणारी पोषकतत्वे.
- कॅलरीज = 5.77
- प्रथिने = 0.239 ग्रॅम
- कर्बोदके = 1.47 ग्रॅम
- फायबर = 0.582 ग्रॅम
- कॅल्शियम = 10.2 मिग्रॅ
- लोह 0.223 मिग्रॅ
- मॅग्नेशियम = 3.9 मिग्रॅ
- फॉस्फरस = 3.63 मिग्रॅ
- पोटॅशियम = 30.6 मिग्रॅ
- सोडियम = 0.46 मिग्रॅ
- जस्त = 0.027 मिग्रॅ
- मॅंगनीज = 0.294 मिग्रॅ
- सेलेनियम = 0.113 mcg
- फ्लोराइड = 0.787 mcg
- नियासिन = 0.026 मिग्रॅ
- फोलेट = 0.391 mcg
मिरी खाण्यामुळे होणारे तोटे (Side effects) :
काळी मिरी खाणे किंवा मिरीचा आहारातून वापर करणे सुरक्षित असते. यामुळे कोणतेही विशेष असे दुष्परिणाम किंवा नुकसान होत नाही. मात्र काहीवेळा जास्त प्रमाणात मिरी खाल्यास तोंडात, घशात किंवा पोटात जळजळ होऊ शकते. मिरीत pipernie चे प्रमाण अधिक असते. तज्ज्ञांच्या मतानुसार साधारणपणे 20 mg पेक्षा pipernie हा घटक सेवन करणे योग्य नाही. तसेच जास्त प्रमाणात मिरी खाल्याने vasoconstriction इफेक्टमुळे ब्लडप्रेशर वाढण्याची शक्यता असते.
मधुमेह असल्यास काळी मिरी खावी की नाही..?
काळी मिरी ही रक्तातील साखर कमी करीत असते. मधुमेहाच्या स्थितीत रक्तातील साखरेवर नियंत्रण राहत नाही. यासाठी डायबिटीस रुग्ण इन्सुलिन इंजेक्शन किंवा गोळ्या औषधे घेत असतात. त्यामुळे साखर नियंत्रित ठेवली जाते. मात्र अशी औषधे घेत असताना जर रुग्ण काळी मिरीही सेवन करू लागल्यास एकाएकी रक्तातील साखर कमी होईल. ही स्थितीही धोकादायक असते. यासाठी डायबिटीस रुग्णांनी आपल्या डॉक्टरांच्या सल्ल्याशिवाय मिरी खाऊ नये.
Pregnancy मध्ये काळी मिरी खावी की नाही..?
गरोदरपणात आहारातून काही प्रमाणात मिरी जरूर सेवन करू शकता. मात्र अधिक प्रमाणात मिरी खाणे टाळावे. यामुळे पोटात जळजळ, एलर्जी वैगेरे त्रास होऊ शकतात.
हे सुद्धा वाचा – लवंग खाण्याचे फायदे जाणून घ्या.
Read Marathi language article about Black pepper health benefits, Side effects, home remedies. Last Medically Reviewed on February 23, 2024 By Dr. Satish Upalkar.
