आळशी डोळा (Amblyopia) :
आळशी डोळा हा डोळ्यांचा एक आजार असून याला वैद्यकीय भाषेत अँब्लियोपिया किंवा lazy eye असे म्हणतात. डोळा आळशी बनणे म्हणजे, जेंव्हा आपला मेंदू हा एका डोळ्यातील सिग्नलकडे दुर्लक्ष करू लागतो तेंव्हा पाहण्याचे काम व्यवस्थित होत नसल्याने तो डोळा आळशी बनतो. दृष्टी अस्पष्ट होणारा हा डोळ्यांचा विकार प्रामुख्याने सहा वर्षांच्या आतील मुलांमध्ये आढळतो.
लक्षणांमध्ये मुलास एका डोळ्याने अस्पष्ट दिसू लागते. अशी लक्षणे दिसून आल्यास त्याचे लवकर निदान आणि उपचार होणे गरजेचे असते. एम्ब्लियोपियावर योग्य वेळीच उपचार करणे आवश्यक असते. अन्यथा त्या डोळ्याची दृष्टी कायमस्वरूपी अस्पष्ट होऊ शकते.
आळशी डोळा होण्याची कारणे (Amblyopia causes) :
डोळ्यांतील जन्मजात विकृतीमुळे, व्हिटॅमिन-A ची कमतरता, डोळ्याची दृष्टी पूर्णतः विकसित न झाल्यामुळे तसेच तिरळेपणामुळेही ही समस्या निर्माण होते.
दोन डोळ्यांच्या नंबरमध्ये फरक असल्यास म्हणजे नजर कमी-जास्त असल्यास आपला मेंदू काय करतो की, ज्या डोळ्याचा नंबर कमी आहे त्याचं डोळ्याकडून काम करून घेतो आणि जास्त नंबरचा दुसरा डोळा काम न केल्यामुळे ‘आळशी’ होतो..!
आळशी डोळा असल्याची लक्षणे (Lazy eye symptoms) :
एक डोळा आळशी असल्याचे लक्षण दिसणे अवघड असते. कारब अनेकदा एका डोळ्याने चांगले दिसत असल्यामुळे दुसऱ्या डोळ्याने कमी दिसते, हे लहान मुलांच्या लक्षातच येत नाही. मात्र जर एकेक डोळा बंद करून पाहिल्यावर, एका डोळ्याने अस्पष्ट दिसत असल्यास ते लक्षात येऊ शकते.
आळशी डोळा होणे यावरील उपचार -(Amblyopia treatments) :
या आजारावर वेळीच उपचार केल्यास मुलाची दृष्टी सुधारता येऊ शकते. मात्र जर उपचार करण्यास उशीर झाल्यास अस्पष्ट दिसणारा डोळा पाहण्याचे काम योग्यरीत्या न करीत असल्याने आळशी बनतो त्यामुळे मुलास जन्मभर त्या डोळ्याने अस्पष्ट, अंधुक दिसू लागते. लहानपणीच योग्य नंबराचा चष्मा लावल्यास हा त्रास टळू शकतो.
आळशी डोळ्याला काम करायला भाग पाडणे हा उपचाराचा मुख्य उद्देश असतो. आळशी डोळा (ऑम्ब्लेओपिया) याचे लहानवयातच लवकर निदान आणि योग्य उपचार झाल्यास तो पूर्णपणे बरा करता येतो. उपचारमध्ये चष्मा किंवा कॉन्टॅक्ट लेन्स, आय ड्रॉप्स आणि व्हिजन थेरपी यांचा अंतर्भाव केला जातो. यासाठी चष्म्याचा योग्य नंबर दिला जातो व डोळ्यांचे व्यायामही सांगितले जातात.
आळशी डोळ्याने काम करावे यासाठी चांगला डोळा रोज काही वेळ पॅच ठेऊन बंद करण्याची सूचना डॉक्टर देतात. यासाठी दिवसातून 1 ते 2 तास पॅच ठेवून चांगला डोळा बंद करून व आळशी डोळ्याने वापर करावा लागतो. त्यामुळे आळशी डोळ्याकडून बघण्याचे काम होऊ लागते. पर्यायाने आळशी डोळ्याची दृष्टी सुधारण्यास मदत होते. वयाच्या 8 वर्षे वयापर्यंत या पॅच व व्यायामाद्वारे आळशी डोळा कार्यरत करण्याचा प्रयत्न केला जातो.
तिरळेपणा या डोळ्यांच्या आजाराची माहिती जाणून घ्या.
Read Marathi language article about Amblyopia symptoms, causes, and treatments. Last Medically Reviewed on February 19, 2024 By Dr. Satish Upalkar.
