सिझेरियन ऑपरेशन म्हणजे काय..?
नॉर्मल डिलिव्हरी होणे अवघड असल्यास पोटावर शस्त्रक्रिया करून बाळ बाहेर काढण्यात येते. या ऑपरेशनला ‘सिझेरियन डिलिव्हरी’ असे म्हणतात. सीजेरियन किंवा सी-सेक्शन हे एक ऑपरेशन असून यामध्ये ओटीपोटावर छेद देऊन बाळ बाहेर काढले जाते.
सिझेरियन डिलिव्हरी का करतात..?-
- बाळंतपणात आईच्या किंवा बाळाच्या जिवाला धोका निर्माण झाल्याची खात्री होणे.
- बाळाचे डोके खाली नसल्यास किंवा जर बाळ पायाळू (ब्रीच स्थितित) किंवा आडवेतिडवे (ट्रांसवर्स स्थितीत) असल्यास,
- गर्भाशयात तीन किंवा अधिक जुळी बाळे असल्यास,
- बाळाचे डोके मोठे असल्यास,
- बाळाच्या गळ्याभोवती वार गुरफटली गेलेली असल्यास,
- गरोदर स्त्रीमध्ये ‘प्लॅसेंटा प्रिव्हिया’ ची स्थिती असल्यास सिझेरियन करावे लागते. प्लॅसेंटा प्रिव्हियामध्ये गर्भाशयात खालच्या भागात वार असते. त्यामुळे योनीमार्गातून बाळ येण्याचा मार्ग बंद झालेला असतो.
- पूर्वीच्या बाळंतपणात दोन वेळा सिझेरियन झालेली असल्यास,
- आईला काही आरोग्य समस्या असल्यास जसे, मधुमेह, हृद्यविकार, गर्भाशय मुखाचा कॅन्सर,ओटीपोटात मोठी गाठ असणे,
- गरोदरपणात रक्तदाब खूपच जास्त असणे व त्यामुळे आकडी येणे, प्री-एक्लेमप्सिया होणे अशा आरोग्य समस्या असल्यास,
- आईचे वय खूप जास्त असल्यास,
- एखाद्या स्त्रीस प्रसव कळांची अधिक भीती वाटत असल्यास,
अशावेळी आपले डॉक्टर सिझेरियन डिलिव्हरी करण्याचा निर्णय घेतात. याला नियोजित सिझेरियन डिलिव्हरी असेही म्हणतात. गरोदरपणाच्या 37 ते 40 या आठवड्यादरम्यान अशाप्रकारचे ‘नियोजित सिझेरियन डिलिव्हरी’ केली जाते.
याशिवाय नॉर्मल डिलिव्हरी करताना काही अडचणी येत असल्यास म्हणजे गर्भाशयाचे तोंड उघडायला अधिक वेळ लागणे, प्रसुती कळा येणे बंद झाल्यास किंवा बाळास धोका निर्माण होणार आहे असे वाटल्यास आपले डॉक्टर नॉर्मल डिलीव्हरी होणे अशक्य आहे म्हणून सिझेरियन डिलिव्हरी करण्याचा निर्णय घेतात. याला ‘आपत्कालीन सिझेरियन डिलिव्हरी’ असे म्हणतात.
सिझर प्रसूती कशी करतात..?
ऑपरेशनआधी स्त्रीला भूल दिली जाते. त्यानंतर ओटीपोटावर एक छोटीसा छेद (बिकिनी कट) देऊन गर्भाशयापर्यंत पोहचून तेथेही दुसरा छोटासा छेद दिला जातो. बाळ बाहेर काढले जाते. बाळ बाहेर काढल्यानंतर नाळेला चिमटा लावून नाळ कट केली जाते. त्यानंतर नाळेला हलका जोर देऊन गर्भाशयातून वार काढली जाते. त्यानंतर गर्भाशय रिकामे केले जाते आणि छेद दिलेले भाग टाके घालून बंद केले जातात. अशाप्रकारे सिझेरियन ऑपरेशन केले जाते.
सिझेरियन ऑपरेशनच्यावेळी त्याठिकाणी भुलीचे इंजेक्शन दिले जाते. त्यामुळे तेंव्हा फार वेदना जाणवत नाहीत. भूल उतरल्यावर मात्र टाके घातलेल्या ठिकाणी वेदना जाणवू लागतात. अशावेळी वेदना कमी करण्यासाठी आपले डॉक्टर वेदनाशामक औषधे देत असतात.
सिझेरियन बाळंतपण झाल्यावर घरी कधी जाऊ शकाल..?
सबक्यूटिक्यूलर टाके असल्यास सिजर ऑपरेशननंतर हॉस्पिटलमध्ये तीन ते पाच दिवस राहावे लागू शकते. तर काढून टाकावे लागणारे टाके घातले असल्यास जखम बरी झाल्यानंतर आपले डॉक्टर ऑपरेशननंतर सहा ते सात दिवसात घातलेले टाके काढून टाकतात. त्यानंतर टाक्यांची स्थिती व्यवस्थित आहे ते पाहून घरी सोडले जाईल. तसेच काही दिवसांनी पुन्हा तपासणीसाठी बोलावले जाते.
सिझेरियन प्रसुती झाल्यास बाळास स्तनपान करता येते का..?
सिझेरियन डिलिव्हरी झाली तरीही बाळास व्यवस्थित स्तनपान करता येते. सुरवातीला टाके असलेल्या ठिकाणी वेदना होत असल्याने बाळाला स्तनपान करताना तेथे थोडे दुखू शकते. अशावेळी कुशीवर झोपून आपण आपल्या बाळास आरामदायकरित्या स्तनपान करू शकता.
पहिल्यावेळेस सिझेरियन प्रसुती झाल्यास दुसऱ्या वेळेसही सिझेरियनचं होते का..?
पहिल्यावेळेस सिझेरियन झाले म्हणजे दुसऱ्या वेळेसही सिझेरियन होईल असे अपेक्षित नसते. अनेक स्त्रियांना पहिल्यावेळेस सिझेरियन होऊनही दुसऱ्यावेळेस नॉर्मल डिलिव्हरी झालेली आहे.
हे सुध्दा वाचा – सिझेरियन डिलिव्हरी नंतर घ्यायची काळजी याची माहिती जाणून घ्या..
Read Marathi language article about Caesarean Delivery. Last Medically Reviewed on February 18, 2024 By Dr. Satish Upalkar.
