गरोदरपणात कोणती लक्षणे दिसल्यास डॉक्टरांकडे जावे..? (Healthy Pregnancy Tips)

When to Call the Doctor During Pregnancy, Healthy Pregnancy Tips & Care in Marathi

गरोदरपणात डॉक्टरांचा सल्ला केंव्हा घ्यावा..?
गर्भाशयात बाळाची वाढ जशी होत जाईल तशी आई आणि बाळ यां दोघांच्याही आरोग्याच्या सुरक्षेची जबाबदारी अधिक वाढते आणि अशा अवस्थेत छोटीशी चुक देखिल बाळासाठी घातक ठरु शकते. यासाठी गरोदरपणात आरोग्याच्या बाबतीत विशेष सावधानी, दक्षता घ्यावी लागते.

कोणती लक्षणे दिसतात तात्काळ जावे डॉक्टरांकडे..?
गरोदरपणात खालिल लक्षणे व्यक्त झाल्यास तात्काळ आपल्या डॉक्टरांशी संपर्क साधावा –
• गर्भाशयातील बाळाची हालचाल कमी झाल्यासारखी वाटणे,
• ‎गरोदरपणाच्य तीन महिन्यानंतर योनीतून स्त्राव येणे, गरोदरपणात रक्त जाणे, पाणी येत असल्यास ही चिंतेची बाब असू शकते. अशा वेळी पूर्ण आराम करावा व आपल्या डॉक्टरांकडे जावून तपासणी करून घ्यावी. आराम व उपचार न केल्यास गर्भपातही होऊ शकतो.
• ‎सतत उलटी होणे. पहिल्या तीन महिन्यात उलटी व मळमळ होणे सामान्य बाब आहे मात्र त्यानंतरही उलटी होत राहिल्यास, उलटीचे प्रमाण जास्त असल्यास डॉक्टरांचा सल्ला घेणे आवश्यक असते.
• ‎अशक्तपणा जाणवणे,
• ‎रक्तपांढरी (अॅनेमिया) होणे,
• ‎ताप येणे, अतिसार होणे, ओटीपोटात दुखणे,
• ‎पायावर सूज येणे, रक्तदाब वाढल्यामुळे अशी सूज येऊ शकते. त्यावर उपचार न केल्यास बाळ व आईच्या जीवाला धोका पोहचू शकतो. म्हणून शेवटच्या 4 महिन्यात रुग्णालयात जाऊन नियमित तपासणी करणे आवश्यक आहे. पायावर सूज येत असेल तर आहारातील मिठाचे प्रमाण कमी करावे.
यासारखी लक्षणे व्यक्त झाल्यास तात्काळ आपल्या डॉक्टरांशी संपर्क साधावा त्यामुळे आई आणि बाळाचे आरोग्य सुरक्षीत राहण्यास मदत होते.

गरोदरपणात पहिल्या तीन महिन्यांत रक्तस्राव (ब्लीडिंग) होणे :
गरोदरपणात अनेक स्त्रियांना पहिल्या तीन महिन्यांत मासिक पाळीसारखा स्त्राव येऊ शकतो. यात फारसे घाबरून जाण्याचे कारण नाही. प्रेग्नन्सीमध्ये शरीरातील हार्मोन्स मासिक पाळीला रोखत असतात. मात्र हे हार्मोन्स सुरवातीला पूर्णपणे तयार झाली नसतील तर मासिक पाळीसारखा रक्तस्त्राव होऊ शकतो. त्यामुळे यात घाबरण्याचे काही कारण नाही.

गरोदरपणात दुसऱ्या तिमाहीत रक्तस्राव होणे :
दुसऱ्या तिमाहीत म्हणजे प्रेग्नन्सीच्या 4, 5 आणि 6व्या महिन्यात रक्त जाणे धोकादायक असते. दुसऱ्या तिमाहीत रक्तस्राव सुरू होणे तसेच ओटीपोटात आणि पाठीत दुखणे हे गर्भपात होण्याची शक्यता दर्शवते. अशी समस्या जाणवल्यास तात्काळ आपल्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.

शेवटच्या तिमाहीत रक्तस्राव होणे :
शेवटच्या तिमाहीत म्हणजे प्रेग्नन्सीच्या 7, 8 आणि 9व्या महिन्यात होणारा रक्तस्राव हा वार (प्लासेण्टा) संबंधित असतो. वार ही प्रामुख्याने गर्भाशयाच्या वरील भागात असते. मात्र जर वार ही गर्भाशयाच्या खालील भागात असल्यास तिसऱ्या तिमाहीत ती सुटू शकते व त्यामुळे रक्तस्राव होतो. वार सुटून रक्तस्राव होणेसुद्धा धोकादायक बाब आहे. तसेच रक्तदाब वाढल्यामुळे किंवा मार लागल्यामुळेही वार सुटू शकते व रक्तस्राव होऊ शकतो. सोनोग्राफी करून वार कोणत्या भागात आहे याचे निदान करता येते. यासाठी गरोदरपणात डॉक्टरांनी सांगितलेल्या तपासण्या नियमित करणे आवश्यक असते. येथे क्लिक करा व गरोदरपणात कोणत्या तपासण्या कधी कराव्यात याची माहिती जाणून घ्या..

गर्भजलाची पिशवी फुटणे :
बाळ हे गर्भाशयात ज्या पाण्यावर तरंगत असते त्याला गर्भजल असे म्हणतात. सुरवातीला हे गर्भजल आईच्या रक्ताद्वारे होत असते त्यांनतर साधारण 20 आठवड्यानंतर गर्भाच्या मूत्राद्वारे गर्भजल तयार होत असते. गर्भजल प्रमाणापेक्षा जास्त असणे तसेच प्रमाणापेक्षा कमी असणे दोन्ही स्थितीमध्ये काळजीचे कारण असते.
गर्भजलाचे प्रमाण अनेक कारणांनी वाढू शकते. जसे जुळी किंवा तिळी बाळे असल्यास, गरोदरपणात आईला मधुमेह असल्यास गर्भजलाचे प्रमाण अधिक वाढते. गर्भजलाचे प्रमाण जास्त वाढल्यास काहीवेळा यामुळे गर्भजलाची पिशवी फुटते व त्यामुळे पाणी जाऊ लागते. हे बाळासाठी धोक्याचे असते अशावेळी अकाली प्रसूती वेदना होतात. शेवटच्या तिमाहीत गर्भजलाची पातळी कमी झाल्यास बाळाच्या एकुणच वाढीवर आणि विकासावर त्याचा गंभीर परिणाम होऊ शकतो. गर्भजलाचे प्रमाण कमी झाल्यास काही स्त्रियांना सिझेरियन पद्धतीने डिलिव्हरी करावी लागते.

गर्भातील बाळाची हालचाल व स्थिती :
जर बाळाला गर्भाशयात ऑक्सिजनचा पुरवठा कमी होऊ लागला तर त्याच्या वाढीवर परिणाम होऊ लागतो. परिणामी बाळाची हालचाल कमी होते. बाळाची हालचाल कमी जाणवल्यास त्याकडे दुर्लक्ष करू नका. साधारण 24 तासांत बाळाची हालचाल 13 ते 15 वेळा जाणवली तर काळजी करण्याचे काही कारण नाही. बाळही पोटात असताना काही काळ झोपते. त्यामुळे ही हालचाल 1 ते 2 तास अजिबात होत नाही व अचानक खूप वेळा झाल्यासारखी वाटते. असे झाल्यास अजिबात चिंता करण्याची गरज नाही. हालचाल 10 वेळा पेक्षा खूपच कमी वेळा जाणवल्यास ताबडतोब डॉक्टरांना नजरेस आणून द्या.

शेवटच्या तीन महिन्यांत बाळ जवळजवळ दुप्पट प्रमाणात वाढते व त्याला आत फारशी हालचाल करायला जागा गर्भाशयामध्ये उरत नाही. सर्वसाधारण सातव्या महिन्यात बाळाची स्थिती निश्चित होते.
या वेळी जर डोके किंवा पाय खाली असेल त्याच स्थितीत बाळ प्रसूतिपर्यंत बहुतेक वेळा राहते. सातव्या महिन्यानंतर बाळाच्या फक्त हातापायांची व शरीराची हालचाल तिथल्या तिथेच होते. यामुळे गरोदर स्त्रीला हालचाली कमी झाल्याचे लक्षात येऊन, बाळाला तर काही त्रास नाही ना, अशी चिंता स्वाभाविकपणे वाटते.

गर्भपात केंव्हा होऊ शकतो..?
गरोदरपणात स्त्रीने आरोग्याची पुरेशी काळजी, योग्य आहार घेणे आवश्यक असते. योग्य काळजीअभावी गर्भपाताची शक्यता निर्माण होऊ शकते. गर्भपाताची समस्या खालील प्रमुख कारणांनी होत असते. गरोदर स्त्रीची रोगप्रतिकारक शक्ती कमकुवत असणे, रक्तातील दोषांमुळे, होर्मोन्सच्या कमतरतेमुळे, गर्भाशयाच्या दोषामुळे, प्रेग्नन्सीमध्ये गर्भाशयाला दुखापत होणे, तसेच काही इन्फेक्शनमुळेही गर्भपात होत असतो.

प्रेग्नन्सी संबंधित मराठीत उपयुक्त माहिती देणारे खालील लेखही वाचा..
• ‎कसा असावा गरोदरपणातील आहार
• ‎गरोदरपणात कोणत्या तपासण्या कराव्या लागतात
• ‎गर्भाची वाढ कशी होते ते जाणून घ्या
• गरोदरपणात कोणती काळजी घ्यावी..?
• ‎प्रेग्नन्सी स्मार्ट टिप्स मराठीत
• ‎गरोदरपणातील विविध समस्या आणि उपाय
• ‎डिलिव्हरी किंवा बाळंतपण संबंधीत सर्व काही माहिती जाणून घ्या..

– डॉ. सतीश उपळकर
CEO, हेल्थ मराठी नेटवर्क

© कॉपीराईट विशेष सूचना : वरील माहिती आपणास कॉपी पेस्ट करून अन्य ठिकाणी वापरता येणार नाही. अधिक माहितीसाठी येथे क्लिक करा व सूचना वाचा.